English
Francais
Swahili
Ku wa Gatatu, itariki 26 Nyakanga 2023, abarinzi b’umukuru w’igihugu muri Niger bafatiye Perezida Mohamed Bazoum mu ngoro ye mu murwa mukuru Niamey, aho Umuryango w’ubukungu w’ibihugu bya Afurika y’iburengerazuba (ECOWAS) n’Umuryango wa Afurika Yunze Ubumwe bita kugerageza guhirika ubutegetsi .
Ni ihirikwa ry’ubutegetsi rya cyenda cyangwa kugerageza gufata ubutegetsi mu myaka irenga itatu gusa muri Afurika y’Iburengerazuba no Hagati, akarere mu myaka icumi ishize kamaze kwamamara mu kubamo ihirika ry’ubutegetsi rya hato na hato, ahanini kubera umutekano muke na ruswa bikomeje gukingurira umuryango abayobozi b’ingabo bahita bigarurira ubutegetsi.
Dore urutonde rwa coup d’etat zagezweho vuba aha.
BURKINA FASO
Ingabo za Burkina Faso zirukanye Perezida Roch Kabore muri Mutarama 2022, zimushinja kuba yarananiwe guhagarika ubugizi bwa nabi bw’intagondwa z’Abayisilamu.
Uwayoboye coup d’etat , Lt. Col. Paul-Henri Damiba, yiyemeje kugarura umutekano, ariko ibitero byarushijeho kuba bibi, bituma morale ibura mu gisirikare bivamo guhirika ubutegetsi bwa kabiri nyuma y’amezi umunani ubwo Capt. Ibrahim Traore, yafataga ubutegetsi muri Nzeri nyuma yo kwigomeka.
MALI
Itsinda ry’abakoloneli bo muri Mali bayobowe na Assimi Goita birukanye ku butegetsi Perezida Ibrahim Boubacar Keita muri Kanama 2020. Ihirikwa ry’ubutegetsi ryakurikiye imyigaragambyo yo kwamagana leta kubera ihungabana ry’umutekano ryari rikomeje gufata intera, amatora y’abadepite ataravuzweho rumwe ndetse n’ibirego bya ruswa.
Kubera igitutu cy’abaturanyi bo muri Afurika y’iburengerazuba bwa Mali, abahiritse ubutegetsi bemeye guha ubutegetsi guverinoma y’agateganyo iyobowe n’abasivili yahawe inshingano zo kuyobora inzibacyuho y’amezi 18 izategura amatora ya demokarasi muri Gashyantare 2022.
Ariko abayoboye coup d’etat bagonganye na perezida w’agateganyo, Col. (Rtd) Bah Ndaw, maze bategura ihirika ry’ubutegetsi rya kabiri muri Gicurasi 2021. Goita, wari visi perezida w’agateganyo, yahise aba perezida.
ECOWAS yakuyeho bimwe mu bihano byafatiwe Mali nyuma y’uko abategetsi b’ingabo basabye imyaka ibiri y’inzibacyuho izagarura demokarasi kandi batangaza itegeko rishya rigenga amatora. Biteganijwe ko iki gihugu kizakora amatora ya perezida muri Gashyantare 2024 kugira ngo hagaruke ubutegetsi bugendera ku itegeko nshinga.
TCHAD
Ingabo za Tchad zafashe ubutegetsi muri Mata 2021 nyuma y’uko Perezida Idriss Deby yiciwe ku rugamba ubwo yasuraga ingabo zarwanyaga inyeshyamba mu majyaruguru.
Mu mategeko ya Tchad, perezida w’inteko ishinga amategeko yari akwiye kuba perezida. Ariko inama ya gisirikare yinjiyemo kandi isesa inteko ishinga amategeko mu izina ryo kubungabunga umutekano.
Umuhungu wa Deby, Gen. Mahamat Idriss Deby, yagizwe perezida w’agateganyo kandi ashingwa kuyobora inzibacyuho y’amezi 18 izageza ku matora.
Ihererekanyabubasha rinyuranyije n’itegeko nshinga ryateje imvururu mu murwa mukuru N’Djamena zahise zihoshwa n’abasirikare.
GUINEA
Komanda w’ingabo zidasanzwe Colonel Mamady Doumbouya yirukanye perezida Alpha Conde muri Nzeri 2021. Umwaka umwe mbere yaho, Conde yari yahinduye itegeko nshinga kugira ngo hakurwemo umubare wa manda yemerewe wamubuzaga guhatanira manda ya gatatu, bituma imvururu zikwira hose.
Doumbouya yabaye perezida w’agateganyo kandi asezeranya kuyobora inzibacyuho y’imyaka 3 izageza ku matora ya demokarasi.
ECOWAS yanze igihe ntarengwa yatanze kandi ifatira ibihano abahiritse ubutegetsi na bene wabo, harimo no guhagarika konti zabo za banki. Kuva ubwo ubutegetsi bwa gisirikare bwatanze igitekerezo cyo gutangira inzibacyuho y’amezi 24 muri Mutarama 2023, ariko amashyaka atavuga rumwe n’ubutegetsi avuga ko ntacyakozwe mu gushyiraho inzego n’inzira iganisha ku gusubira mu butegetsi bugendera ku itegeko nshinga.
Tanga igitekerezo